سالهای متمادی سوالات فراوانی در مورد اسپری ضد زخم و اسپری های ضد پرکنی در ذهن ما وجود داشت ولی امروزه ما راه های جدید و بهتری ، مانند مکملهای مواد معدنی با پروبیوتیک ها و جلبک دریایی و قطره مغذی برای مقابله با پرکنی در طیور در دست داریم . ابتدا اینکه پرکنی را میتوان مورد خفیف کانیبالیسم یا خود خوری دانست ولی در کل نباید آن را با کانیبالیسم اشتباه گرفت .

پرکنی در طیور چیست؟

بطور کلی پرکنی به نوعی مشکل رفتاری در مرغها گفته میشود ، این رفتار ناهنجار در مرغهای خانگی ، مرغهای تخم گذار و بلدرچین بیشتر دیده میشود . در این حالت پرنده ممکن است پر خود یا پر مرغهای اطراف را بکند . دو سطح از شدت این بیماری شناخته شده است . سطح ملایم و سطح شدید . سطح ملایم آن معمولا یک فرایند طبیعی در گله محسوب می شود و نباید باعث نگرانی شود . در این حالت پرندگان بطور ملایم شروع به نوک زدن به یکدیگر میکنند . رفتار عجیبی تقریبا شبیه حالتی که مرغها دچار انگل شده اند از خود نشان میدهند . این نوک زدن در گله نوعی رفتار طبیعی اجتماعی پرنده است که نباید باعث نگرانی شود ولی تکرر در حالت پرخاشگرانه این رفتار ممکن است باعث خونریزی پرنده شود و این پرکنی از حالت ملایم به شدید و نهایتا به کانیبالیسم تبدیل و منجر به مرگ می شود . در مرغداری ها بدلیل تراکم بالا ، فضایی برای تحرک مرغها برای جستجوی خوراک محیا نیست ، بعلاوه اینکه خوراکی که در اختیار مرغها قرار میگیرد بسیار قوی و غلیظ است و میتواند در عرض چند دقیقه بجای چند ساعت گشت و گذار در مرتع ، مواد مورد نیاز بدن پرنده را تامین کند . لذا مرغها نمیتوانند در مرتع از علوفه ها تغذیه کنند وعلاوه بر اینکه فیبر بدن آنها تامین نمیشود برای جبران آن و تقلید رفتار غریزه ای و اجتماعی خود به سمت مرغهای دیگر متمایل شده و شروع به بازی با پر همدیگر میکنند . کندن پرها تا موقعی که منجر به زخم شدن بدن نشود ، مشکلی ایجاد نمیکند . این پر کندن ممکن است انقدر ادامه پیدا کند تا زمین مملو از پرهای  سفید شود و مرغها شروع به خوردن پر کنند که به این حالت پرخوری می گویند . پرکنی و پرخوری مشکل عمده مرغداریهای متراکم می باشد زیرا این رفتار گاها انقدر ادامه می یابد تا لکه قرمزی در بدن پرنده دیده شود و منجر به کانیبالیسم شود . ولی این موضوع تا به تلفات نرسیده است دلیلی بر نگرانی نیست و براحتی با تنظیم کمبود مواد معدنی مورد نیاز مثل نمک و سایر مکمل های معدنی میتوان از ادامه آن پیشگیری کرد .

علل بروز  پرکنی چیست ؟

عوامل متعددی ممکن است منجر به پرکنی در طیور شوند . از آن جمله میتوان به کمبود مواد مغذی بخصوص مواد معدنی ، کمبود اسیدهای امینه مورد نیاز پرنده مانند متیونین و لیزین و تروئنین اشاره کرد . در این موقع براحتی میتوان با اضافه کردن مکملها و مواد محلول در آب یا مخلوط در دان کمبودهای بدن پرنده را تامین کرد . اگر این کمبودها تامین نگردد پرنده با نوک زدن به سایر مرغها سعی در تامین این مواد از بدن مرغهای دیگر دارد . افزایش میزان نمک جیره بین 5 تا 7 درصد میتواند به کاهش این مساله کمک کند وهمچنین  مطمئن شوید همه پرندگان دسترسی کامل به آب و غذا را داشته باشند . و هیچکدام از فیدرها و آبخوری ها انسداد نداشته باشند . و نیز مطمئن شوید همه پرندگان در طول روز جیره روزانه خود را بطور کامل دریافت میکنند . بعبارت دیگر همه آنها به یک میزان و به نوبت تغذیه بشوند . استفاده از فیدرهای اتوماتیک موثر است زیرا میزان استرس را هنگام خوراک دادن بمراتب کمتر میکند .

شروع عمل نوک زنی نیز میتواند ناشی از استرس محیطی باشد . هرگونه تغییر ناگهانی در نور ، حتی اندازه خوراک ، حرکت کارگر در داخل مرغداری میتواند منجر به شروع عامل نوک زنی شود .

چگونه میتوان از شروع  نوک زنی جلوگیری کرد؟

پیشگیری همیشه بهتر از درمان است لذا موارد زیر را در نظر بگیرید :

-پرندگان را مرتباً بررسی كنید: از نظر ازدحام زیاد ، استرس حرارتی ، بررسی شپش های زیر پرها یا آلودگی کنه را بررسی کنید. پرنده هایی که توسط دیگران مورد آزار و اذیت قرار میگیرند را در نظر بگیرید .

-دان مرغ ها را از ابتدای دوره تغییر ندهید و آن را با دان و یا سایر مواد دیگر (بدلیل مسائل اقتصادی) رقیق نکنید . در جیره استاندارد پرندگان همه موارد معدنی غالبا دیده میشود و تغییر دان موجب برهم زدن استاندارد آن شده و ممکن است منجر به پرکنی و نهایتا خودخوری شود . متوجه شوید که مرغها به چه دانی عادت کرده اند و سعی کنید آن را تغییر ندهید .

-از کافی بودن دان خوری و آبخوری اطمینان حاصل کنید و مطمئن شوید مرغها به سرعت به آنها دسترسی دارند .

-خوراک و آب کافی را تأمین کنید و مطمئن شوید که پرندگان به راحتی به آن دسترسی داشته باشند. گاهی اوقات داشتن دو ایستگاه خوراک و آب به این معنی است که همه مرغها در صورت نیاز خوراک و آب  خوبی دریافت می کنند. 

-تحقیقات اخیرنیکول و همکاران (2003) نشان داد که در صورت وجود بیش از 3 تغییر خوراک در زندگی یک پرنده ، خطر ابتلا به پرکنی و پرخوری افزایش می یابد. اگر مجبور به تغییر خوراک هستید این کار را به تدریج انجام دهید تا به پرندگان زمان کافی برای تنظیم وضعیت خود داشته باشند . همیشه اطمینان حاصل کنید که دان برای پرنده خوش طعم است. اطمینان حاصل کنید که آن تازه است و پرندگان از آن لذت می برند. سرانجام تهیه فیبر کافی در رژیم غذایی می تواند به کاهش این مساله  کمک کند - اطمینان حاصل کنید که خوراک تجاری شما از تعادل ویتامینه و معدنی مناسب برخوردار است و مواد اولیه بکار رفته در آن از منابع استاندارد تهیه شده باشد .

نتیجه : همیشه پیشگیری بهتر از درمان است اما :

اگر مرغها دچار کانیبالیسم یا خودخوری شدید شوند درمان آن دشوار است ، اگر شیوع بیماری در گله به سرعت انجام شد ، پرندگان مصدوم را جدا و درمان کنید . تمام پرندگان زخمی را برداشته و با اسپری زخم درمان کنید. پرندگان را در گله با زخم باز رها نکنید. از بین بردن علت اصلی همیشه بهترین گزینه است .

راه های متعددی برای درمان کانیبالیسم وجود دارد مانند چشم بندهایی که بر روی نوک مرغها نصب میکنند تا دید انها را محدود کنند ، اسپری های ضد پرکنی و ضد زخم ، پوشاندن قسمت زخمی ، جدا کردن مهاجمان از مصدومان و درمان جداگانه هرکدام و نوک چینی . ولی متاسفانه این راه ها برای مرغهای آزاد در مرتع مناسب است و برای مرغداری ها با ظرفیت بالا بسختی امکان پذیر است . بهترین راه برای جلوگیری این امر ابتدا تنظیم حرارتی و نوری سالن است و سپس استفاده از خوراک و دان استاندارد و مطمئن شدن از تعداد کافی دان خوری و آبخوری می باشد . و در صورت مشاهده آثار پرکنی ، استفاده از مکملها در دان یا آب مرغها توصیه میشود ، اگر مشکل رفع نگردید حتما با دامپزشک فارم خود یا مسئول فنی شرکت تولید کننده خوراک جهت بررسی های بیشتر تماس بگیرید .

Fionna and Gordon Appleton

Monday, May 12, 2014

 -ترجمه : وحید قدیانی - شرکت دانه تاک - پائیز 1398