آیا پرندگان می توانند بو بکشند؟

موجودات زنده عموما" حس هایی را در خود پرورش می دهند که برای بقای آنها ضروری است. اندامهای حسی در پرندگان دارای شدت ها و ضعف هایی است که در بعضی بشدت توسعه یافته و در برخی در حالت ابتدایی قرار دارد.

بینایی و شنوایی بطور کلی مهمترین حس های پرندگان هستند اما وضعیت حس بویایی در پرندگان تکامل نیافته و کاملا ابتدایی است. حس بویایی برای بقای پرندگان چندان اهمیتی ندارد. لوب های بویایی در پرندگان کوچک است (به غیر از گونه ای لاشخور و پرندگان مهاجر که دارای حس بویایی بالایی هستند) وانتخاب یا رد مواد غذایی احتمالا به جوانه های چشایی سقف دهان و کناره های زبان بستگی دارد نه به سوراخهای بینی پرنده، در سالهای اخیر مطالعات دانشمندان نشان داده است هر چه لوب های بویایی oflactory lobes  مغز یک پرنده بزرگتر و توسعه یافته تر باشد این پرنده می تواند بوهای بیشتروبا دقت بهتری حس کند.

بیشتر پرندگان دارای دو سوراخ بینی بر روی قاعده بالایی منقار نزدیک به سر هستند و در پرندگانی که حس بویایی پیشرفته تری دارند این سوراخها رشد یافته تر هستند و در نزدیکی نوک منقار آنها قرار دارند.

از مجموعه تجربیات دانشمندان در این مورد نتیجه بدست آمده این است که برخلاف حس بینایی، حس بویایی پرندگان بسیارضعیف است یک دلیل برای اثبات این مطالب باز شدن سوراخها در منقار شاخی و خشک پرندگان است . این در حالی است که پستانداران که در بین جانوران دارای قوی ترین حس بویایی هستند سوراخهای بینی طویل و مرطوب دارند و سلولهای بویایی مخاط بینی در سطح وسیع و مرطوب پراکنده است.

اما در کل استثناتی نیز وجود دارد. بطورمثال پرنده ای بنام کیوی kiwi برای یافتن کرم های خاکی از حس بویایی خود استفاده می کند و نیز مرغ دریایی که می تواند بوی ماهی های شناور در قسمت سطحی دریا را احساس نمایند. لاشخورها نیز دارای حس بویایی بالایی هستند و پرنده دریایی قطب جنوب و پنگوئن ها به کمک حس بویایی قوی خود می توانند جفت و لانه خود را حتی در تاریکی پیدا کنند.

حال سوال این است آیا استفاده از مواد طعم دهنده در خوراک پرندگان مفید است؟

استفاده از این مواد در جیره پرندگان خیلی مرسوم نیست و در میان متخصصین اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد. تشخیص طعم غذا از روی بو و عطر آن توانایی است که پستانداران در آن مهارت دارند وقتی پستانداری غذایی را بو می کند می تواند تشخیص دهد که آیا آن غذا مناسب برای خوردن است یا خیر. ولی در پرندگان این امر ممکن نیست زیرا پرندگان عطر آن را دریافت نکرده و بعد از خوردن با پرزهای چشایی خود که در حفره های نوک و دهان پراکنده است تشخیص به خوردن یا نخوردن آن می دهد. پرزهای چشایی در جانوران متفاوت است بطور مثال تعداد این پرزها در انسان 9000 در گاو 25000 در طوطی 400 در کبوتر 37 و در مرغ گوشتی بالغ سه ماهه 24 و در جوجه یکروزه فقط 8 عدد می باشد. و با توجه به اینکه مدت زمان توقف خوراک در دهان (در شرایط مرطوب و در تماس با پرزهای چشایی) بسیار کوتاه می باشد بدیهی است بازدهی این مواد در تشخیص پرنده از طعم غذا بسیار ناچیز است.

بخشی از مطالعات علمی در این رابطه نشان می دهد که استفاده از مواد طعم دهنده در جیره غذایی طیورگوشتی تفاوت معنی داری در تولید گوشت ندارد. ولی در برخی مطالعات نتایج نشان داده شده که استفاده از مواد طعم دهنده در جیره غذایی جوجه های گوشتی موجب می شود که وزن بدن بطور ناچیزی سنگین تر از گروه شاهد باشد که بنظر می رسد این امر بدلیل قابلیت هضم چربی این طعم دهنده ها که عمدتا" گیاهی می باشند باشد . زیرا اسانسهای گیاهی می توانند آثار فزاینده ای بعلت تاثیر بر میکروفلور روده داشته باشند. یا به عبارتی بر عملکرد، با اثر بر روی فلور دستگاه گوارش تاثیر داشته باشند.

بطور کلی می توان نتیجه گرفت هر نوع خوراکی که از دید ما با بو کردن خوش طعم و خوش بو بنظرمی رسد برای پرندگان خوش خوراک نباشد و آنها با ما هم عقیده نباشند.

مهندس وحید قدیانی / بهار 1395