ویتامین ها ترکیباتی هستند که به مقدار ناچیزی برای عملکرد مناسب بدن مورد نیازهستند و اضافه کردن آنها به جیره برای تامین نیازهای بدن ضروری است.

ویتامین ها بصورت دو نوع زیر می باشد:

1.  محلول در چربی ( (A,D,E,K قابل ذخیره در بدن هستند.

2. محلول در آب (H2  و گروه ویتامینهای B  ،کولین و C) قابل ذخیره نیستند و باید بطور روزانه از طریق آب یا خوراک تامین شوند.

ویتامینها ترکیبات آلی هستند که به مقدار بسیار کمی در خوراک وجود دارند بنابراین حتما باید به جیره اضافه شوند. هرکدام از ویتامینها وظایف خاص خود را دارند و کمبود آنها باعث ایجاد مشکلات خاصی می شود.

ویتامین A:   در رشد جوجه های گوشتی نقش اساسی دارد. ویتامین A با قرارگرفتن درمعرض هوا و نور به سهولت در اثر اکسیداسیون تخریب می گردد. محل تجمع این ویتامین در اندام کبد می باشد. علائم کمبود این ویتامین در جیره  پرنده ی گوشتی بعد از سن 20 روزگی مشخص می شود. تاخیر در رشد، ضعف و لاغری، پرهای ژولیده عدم تعادل ریزش آب از چشم و بینی از علائم کمبود این ویتامین در خوراک می باشد.

ویتامین D:  در متابولیسم استخوان و استفاده از کلسیم و فسفر برای تشکیل استخوان در جوجه های گوشتی و نوک و پوسته تخم مرغ در جوجه های تخم گذار نقش اساسی دارد. این ویتامین فعالیت آنزیم فیتاز را تحریک می کند و همچنین آزادسازی کلسیم را در کلیه افزایش می دهد. پرندگانی که در معرض نور خورشید هستند کمبود این ویتامین را ندارند ولی سایر پرندگان پرورشی  در سالن باید ویتامین D اضافی به خوراک آنها اضافه گردد. علائم کمبود این ویتامین در گله های متراکم به صورت کاهش رشد، چنگالها و استخوانهای نرم، خم شدن و باز شدن پاها مشخص می شود.

ویتامین E (نگهدارنده بافت های پیوندی): ویتامین E بشکل خالص از روغن جوانه گندم جدا شده است. این ویتامین در بدن حیوانات بعنوان یک آنتی اکسیدان طبیعی عمل می نماید و سلولها را در برابر آسیب های ناشی از رادیکال آزاد محافظت می کند. ویتامین E نقش مهمی در تولید مثل پرنده دارد و کمبود آن باعث ناباروری در خروسها می شود. کمبود این ویتامین به دو شکل بیماری ظهور می کند یکی جوجه دیوانه و دیگری تراوش آب زیر پوستی،  این ویتامین در علوفه های سبز، یونجه، جوانه گندم، سبوس و سویا بطوروفور یافت می شود.

ویتامین K ( فاکتور انعقادی): این ویتامین در انعقاد خون نقش اساسی دارد. این ویتامین سریع جذب می شود و بدلیل کوتاه بودن دستگاه گوارش طیور مقدار کمی از آن سنتر می شود. بنابراین جز ویتامینهایی است که باید بطور مداوم به جیره اضافه شود. نورخورشید سبب تخریب این ویتامین   می شود. علائم کمبود 2 تا 3 هفته بعد بروز می کند و با علائم خونریزی در ناحیه سینه ران و بالها خود را نشان می دهد.

ویتامین B1 (تیامین): این ویتامین برای استفاده از انرژی جیره نیاز است. علائم کمبود پس از 9 تا 12 روز مصرف جیره خود را نشان می دهد. عارضه برگشت به پشت و برگشتن سر به عقب از علائم کمبود این ویتامین می باشد.

ویتامین B2 (ریبو فلاوین):  این ویتامین وظیفه بهبود رشد و افزایش جوجه در آوری را دارد. در پرندگان گوشتی کاهش رشد ضعف و لاغری و جمع شدن انگشتان پا می تواند از علائم کمبود این ویتامین باشد و در پرندگان تخم گذار علائم بصورت کاهش تولید و جوجه در آوری خود را نشان می دهد.

نیاسین: این ویتامین در سوخت و ساز کربوهیدراتها و پروتئین ها و چربی ها نقش دارد. کاهش رشد از علائم کمبود این ویتامین در پرنده می تواند باشد. جوجه ها به مقدار بالایی از این ویتامین نیاز دارند که از طریق مکمل باید به جیره اضافه گردد.

اسید فولیک B9: این ویتامین در سوخت و ساز بسیاری از ترکیبات بدن نقش دارد و در خونسازی موثراست. کم خونی همراه با کاهش رشد از علائم بارز کمبود این ویتامین می باشد.

بیوتین H2: بعنوان عضوی از گروه ویتامینهای B  می باشد که به B7  مشهود است. این ویتامین در سوخت و ساز کربوهیدرات ها و چربی ها و پروتئین ها نقش دارد. همچنین دی اکسید کربن را تثبیت می کند کمبود این ویتامین معمولا در طیور به ندرت اتفاق می افتد.

بطور خلاصه می توان گفت که وجود سطوح تمامی این ویتامین ها برای رشد و تولید مناسب ضروری است. ویتامین A  برای سیستم بینایی، تولید مثل و رشد ضروری است. ویتامین D  در سوخت و ساز استفاده از کلسیم و فسفر و جذب مواد معدنی نقش دارد. ویتامین  E  از آنتی اکسیدانهای طبیعی بدن بوده و از غشاهای سلولی محافظت می کند. ویتامین  K  برای انعقاد خون لازم است. بیشتر ویتامینهای گروه B  بعنوان کو آنزیم های دخیل در سوخت و ساز مولکولهای نقش مهمی ایفا می کنند.

وحید قدیانی / پاییز 94