جوجه های جدید بسیار حساس هستند زیرا در اصلاح نژاد آنها فقط به جنبه عملکرد تولید گوشت آنها توجه شده است و ساختار اسکلتی مناسبی برای حمل آن مورد غفلت قرار گرفته است . نا هنجاریهای پا ، آسیت ، مرگ ناگهانی و مشکلات گله های مادری از جمله دستاوردهای منفی توسعه دانش فناوری این صنعت در چند دهه گذشته بوده است . ناهنجاریهای پا ( فلجی) موجب کاهش توان تولید جوجه ها و حذف آنها از گله می شود . در این مقاله مهمترین علل فلجی در جوجه های گوشتی مورد بررسی قرار میگیرد.

فلجی در جوجه گوشتی:

ناهنجاری و لنگش پای جوجه ها تحت تاثیر عوامل ژنتیکی ، تغذیه گله مادر ، شرایط جوجه کشی ، بیماریهای عفونی ، تنش های محیطی و صدمات فیزیکی بوجود می آیند . جدید ترین و مهمترین عامل توسعه فلجی در سویه های جدید جوجه گوشتی ، سرعت رشد بالای آنها و اثر آن بر روی سیستم اسکلتی – حرکتی جوجه ها است . گرچه فلجی در هفته اول بطور انفرادی و به مقدار کم دیده می شود ولی قابل توجه اینکه بسیاری از لنگش ها در انتهای دوره پرورش خود را نشان می دهند یعنی زمانی که مدت قابل توجهی از شروع دوره گذشته و این جوجه ها تا کنون دان خورده اند ولی از آن به بعد قادر به رشد بیشتر نیستند و تلفات بصورت فلجی خود را نشان می دهد و مرغدار مجبور به حذف قسمت قابل توجهی از گله می شود . لنگش و فلجی در هفته اول مربوط به ضعف تولید مثل گله مادر می باشد زیرا بر اساس تحقیقات بدن پرنده برای جذب کلسیم و فسفر لازم موجود در جیره غذایی خود و ساخت و ساز اسکلت بندی و استخوانسازی بین ۷ تا ۲۸ روز زمان نیاز دارد . وجود میزان کلسیم و فسفر قابل جذب مناسب در جیره آغازین ( پیشدان ) جوجه های گوشتی کمک می کند که جوجه در سنین رشد از استخوان بندی مناسبی برخوردار باشد، بنا براین در صورتیکه در هفته اول لنگش و فلجی در گله دیده شد بلافاصله با دامپزشک فارم مشورت نموده و در جهت درمان هرچه سریعتر جوجه اقدام نمائید. فلجی حاصل از گله مادر یا به عبارتی بیماری ارثی فلجی ، به راحتی می تواند در یک شب تعداد قابل توجهی از یک سالن مرغداری را از پا درآورد . مشکل پا فقط به دلیل مشکل استخوان نیست و ممکن است تاندونها ، رباطها ، مفاصل و اعصاب نیز اختلالاتی داشته باشند که منجر به مشکل حرکتی پا شود.

کمبود تغذیه ای :

کمبودهای تغذیه ای به ویژه مواد معدنی و ویتامینها در مرغ مادر موجب بروز فلجی در جوجه آنها در سنین ابتدایی پرورش می شود . کمبود ویتامین دی ۳ ایجاد استخوان نرم در جوجه ها می کند . کمبود ریبوفلاوین موجب فلج انگشت خمیده و تکیه جوجه بر مفاصل خرگوشی خود می شود . کمبود رطوبت در جوجه کشی موجب ایجاد جوجه ضعیف ، چسبیدن غشاهای پوسته به بدن جوجه و بروز مشکلات پا می شود و همچنین سطوح صاف و لغزنده نیز در روزهای اول موجب توسعه لنگش آنها می شود. اما تغذیه هفته اول ورود جوجه ها به سالن بسیار حائز اهمیت است زیرا کمبود مواد معدنی و ویتامینها در جیره غذایی بروز فلجی در سنین بالاتر را به همراه دارد. مصرف خوراک با درصد ویتامینها و مواد معدنی مناسب مورد نیاز جوجه گوشتی اسکلت بندی و مفصل های جوجه را در سنین رشد یعنی ۷ تا ۲۸ روزگی را تضمین می کند.

شرایط جوجه کشی و انتقال جوجه :

وجود گرما و جریان مناسب هوا و اجتناب از اینکوباسیون سرد موجب توسعه مناسب استخوان جوجه در حال رشد جنین ، تقارن رشد دو پا و کاهش پیچیدگی انگشتان و انحنای پا می شود . گرمای بیش از حد و کمبود اکسیژن در ۴ روز آخر جوجه کشی مانع توسعه مناسب استخوان ها می شود . انتقال جوجه از جوجه کشی به مرغداری نیز مهم است و موجب عوارضی چون انحنای پا می شود.

دیسکوندروپلازی استخوان ساق:

این مساله رایجترین مشکل استخوان در جوجه های گوشتی است که در سن ۴ هفتگی (۲۸روزگی به بعد) دیده می شود و معمولا حدود ۳۰درصد گله را درگیر می کند و گاه هیچ اثر کلینیکی بروز نمیدهد  ولی سنگین شدن وزن بدن و فشار آن بر روی پا موجب دردناک شدن و کاهش تولید می شود . این بیماری به دلیل سرعت رشد جوجه ها و عدم توازن بین وزن و استقامت اسکلتی آنها می‌باشد. صدمات فیزیکی ناشی از کمبود کلسیم و پائین بودن نسبت کلسیم به فسفر و بیشتر در جوجه هایی دیده میشود که برای کشتار در سبدها ریخته می شوند. معمولا زمان رسیدن به کشتارگاه یا کف بستر خوابیده اند و یا مرده اند . نکروز سر استخوان ران نیز در این گونه صدمات فیزیکی دیده میشود که منجر به خونریزی می شود.

فلجی پا در جوجه های بارشد سریع:

ناهنجاری پا در ۳۰سال گذشته از موارد جدی پرورش جوجه گوشتی بوده است.در اواسط دهه ۱۹۹۰ ناهنجاری پا از میان ۱۲ عامل اصلی ، بعنوان نهمین صفت جوجه های گوشتی مورد توجه قرار گرفت . این درحالی است که سرعت رشد و ضریب تبدیل غذایی به ترتیب اولین و دومین مساله مورد توجه متخصصین قرار گرفت . پیش بینی می شود بر اساس این روند اصلاح نژاد در ۱۰ سال آینده وزن جوجه های گوشتی در ۴۰ روزگی حدود ۶۰۰گرم افزایش یابد . اگر چنین باشد سرعت رشد اسکلت بندی به هیچ عنوان به سرعت افزایش گوشت بدن نمی رسد و بالطبع موجب عدم توانایی حرکتی در جوجه ها می شود. در زیر به عوامل مختلفی که در فلجی طیور نقش دارند پرداخته می شود.

تغییرات فصلی : به طور تجربی مشاهده شده است که کمترین میزان فلجی مربوط به ماه مارچ (اسفند) و بیشترین عدم توانایی حرکتی یا فلجی مربوط به ماه سپتامبر(شهریور و مهر) می شود.

سن مرغ : سن مرغ اهمیت زیادی بر وضعیت فلجی دارد به طوریکه در سنین ۲۸ تا ۵۶ روزگی بیشترین میزان فلجی دیده میشود

نژاد جوجه : در بررسی به عمل آمده بر روی دو نژاد رایج انگلیسی ، یکی از نژادها به دلیل اثر نژاد بر سرعت رشد جوجه ها در یک آزمایش از میان ۴ ژنوتیپ مورد استفاده یکی از آنها توان راه رفتن کمتری داشت . بر این اساس یک سویه کاب بدترین وضعیت و دو سویه راس بهترین وضعیت راه رفتن را نشان دادند.

مدیریت جیره و خوراک دهی: هر تغییر مدیریتی که موجب تغییر سرعت رشد جوجه ها شود بر روی ناهنجاری پا موثر است. ازجمله می توان به مدیریت جیره خوراک دهی ، مدیریت نور، جنس جوجه و … اشاره کرد. استفاده از خوراک مناسب در سنین ابتدایی جوجه بسیار موثر است . محدودیت غذایی در سنین ابتدایی جوجه ( ۰ تا ۵ روزگی به میزان ۷۵درصد دسترسی خوراک) موجب کاهش اندک لنگش در روزهای بعد می شود و در سنین ۵ روزگی به بعد در روز ۳ تا ۴ وعده غذا در اختیار جوجه گذاشته شود . این امر سبب کاهش فلجی،سوختگی مفصل خرگوشی و دیسکوندروپلازی می شود.

مدیریت نور: کاهش نور روزانه و متناوب کردن دوره های نور در مرغداریها موجب کاهش تلفات جوجه ها می شود

( گروه علمی شرکت دانه تاک – نشریه تخصصی جهان مرغداری – آبان ۱۳۹۰)